Ελάχιστοι από τους κληρονόμους γνωρίζουν ότι εκτός της αποδοχής ή αποποίησης της κληρονομιάς υπάρχει και το ευεργέτημα της απογραφής ένας θεσμός που ρυθμίζεται ευθέως στον Αστικό μας κώδικα.
Με το θάνατο του προσώπου δεν επέρχεται απόσβεση των υποχρεώσεων του, αλλά η περιουσία του ως σύνολο περιέρχεται στους κληρονόμους του. Από το χρονικό σημείο της οριστικής απόκτησης της κληρονομίας, αυτή ενώνεται με την ατομική περιουσία του κληρονόμου και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομίας γίνονται δικαιώματα και υποχρεώσεις του ίδιου του κληρονόμου. Στην περίπτωση βέβαια που υπάρχουν χρέη, ο κληρονόμος που αποδέχεται την κληρονομιά θα βρεθεί αντιμέτωπος με αυτά, καλούμενος να τα αποπληρώσει με την προσωπική του περιουσία.
Με το ευεργέτημα της απογραφής, όμως παρέχεται ασφαλεία στον κληρονόμο, ο οποίος ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, έως το ενεργητικό της. Εισάγεται κατά αυτό τον τρόπο εξαίρεση στον κανόνα.
Ο νόμος τάσσει ιδιαίτερα αυστηρές προθεσμίες. Μέσα σε τέσσερις (4) μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου, ο κληρονόμος θα πρέπει να δηλώσει στη γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομίας την αποδοχή της κληρονομιαίας περιουσίας με το ευεργέτημα της απογραφής. Από την κατάθεση της ως άνω δήλωσης αρχίζει νέα τετράμηνη (4) προθεσμία εντός της οποίας ο κληρονόμος καταθέτει αίτηση ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου. Η αίτηση εξετάζεται εν συνεχεία από τον Ειρηνοδίκη, ο οποίος εφόσον την κάνει δεκτή θα διατάξει την απογραφή της κληρονομίας από έναν συμβολαιογράφο και δύο πραγματογνώμονες. Εφόσον το έχει ζητήσει στην αρχική του αίτηση, την επιλογή των αρμοδίων προσώπων για την διενέργεια απογραφής μπορεί να την κάνει και ο ίδιος ο κληρονόμος. Εντός της ανωτέρω τετράμηνης προθεσμίας θα πρέπει να ολοκληρωθεί η απογραφή της κληρονομίας, να γίνει δηλαδή καταγραφή της, η οποία περιέχεται σε έκθεση, που αποτελεί επίσημο συμβολαιογραφικό έγγραφο. Τέλος συντάσσεται ξεχωριστή συμβολαιογραφική πράξη αποδοχής που μεταγράφεται στο οικείο υποθηκοφυλακείο.
Η απογραφή της κληρονομίας αποσκοπεί στη διαπίστωση της ύπαρξης, της ακριβούς κατάστασης και περιγραφής των κληρονομιαίων πραγμάτων. Ο κληρονόμος λοιπόν που αποδέχθηκε την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής, δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη του για τα χρέη της κληρονομίας, αλλά εξακολουθεί να ευθύνεται για αυτά, έως το ενεργητικό της κληρονομίας, χωρίς δηλαδή να ευθύνεται και με την ατομική του περιουσία.
Η αποδοχή της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής αποτελεί μια εξαιρετική λύση για τις περιπτώσεις εκείνες όπου υφίστανται τόσο χρέη όσο και περιουσιακά στοιχεία σε μια κληρονομιά και ο κληρονόμος αμφιταλαντεύεται ως προς την αποδοχή της.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί η αποδοχή της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής έχει υποπέσει σε μια αδικαιολόγητη, ως έναν βαθμό, αχρησία.